Dinozaury są stworzeniami, które od lat rozpalają ludzką wyobraźnię. Olbrzymie jaszczury, które przez miliony lat dominowały na naszej planecie, pozostawiły po sobie tysiące skamieniałości, dzięki którym możemy obecnie odtworzyć ich wygląd. Jednym z najsłynniejszych przedstawicieli dinozaurów jest z pewnością brontozaur, którego gabaryty i charakterystyczny wygląd wyróżniają na tle prehistorycznych gadów. Jego nazwa brzmi Brontosaurus i pochodzi od dwóch grecki słów – bront (grzmot) i sauros (jaszczur). Zatem poczciwy z wyglądu brontozaur nosi miano grzmiącego jaszczura.
Szkielet Brontozaura Fot. Wikimedia.org
Zwierzę to zamieszkiwało tereny dzisiejszej Ameryki Północnej w okresie późnej jury, czyli około 150 milionów lat temu. Dorosły brontozaur osiągał średnio 20 metrów długości i mógł ważyć nawet 23 ton. Szczątki brontozaura odkrył w 1879 roku Othniel C. Marsh. To jemu zawdzięczamy zapadającą w pamięć nazwę. Jednak nie wszystko w historii odkryć sympatycznego roślinożernego giganta było proste. Dwa lata wcześniej, w 1877 roku, ten sam paleontolog odnalazł i sklasyfikował szczątki innego olbrzymiego jaszczura – apatozaura.
Prowadzący badania porównawcze obu skamielin Elmer Samuel Riggs doszedł w 1903 roku do wniosku, że odkryty w 1879 roku brontozaur jest jedynie większym przedstawicielem odnalezionego wcześniej jaszczura. Zgodnie z przyjętą w nauce regułą, obowiązująca powinna być pierwsza nazwa. W ten sposób poczciwy brontozaur stał się na wiele lat apatozaurem. Mimo sprostowania, nie udało się wyrugować pierwszej, zapadającej w pamięć nazwy. Brontozaur zdecydowanie przypadł do gustu nie tylko paleontologom, ale też szerokiej publiczności. Na swój czas musiał czekać jednak kolejne 112 lat.
W roku 2015 ukazała się praca zbiorowa wykazująca istotne różnice w budowie apatozaura i brontozaura. Oba dinozaury stały się zatem ponownie osobnymi rodzajami, a nazwa brontozaur powróciła do łask. Nie oznacza to jednak, że przez ponad wiek była zapomniana. Trzeba przyznać, że przyjęła się znacznie lepiej od nazwy apatozaur (oszukańczy jaszczur) i była obecna nie tylko w publikacjach naukowych, ale również w literaturze popularnej czy książkach dla dzieci. Większość najmłodszych widząc charakterystyczny kształt roślinożernych gadów z epoki późnej jury w pierwszej chwili myśli właśnie o brontozaurze. Dlatego jego rehabilitacja w 2015 roku była tylko usankcjonowaniem przyjętego powszechnie nazewnictwa.
Zobacz również: Triceratops
Gatunki brontozaura
Nauka rozróżnia trzy gatunki tego gigantycznego zwierzęcia. Pierwszym jest Brontosaurus excelsus, gdzie drugi człon nazwy pochodzi z łaciny i oznacza „prześcignąć w liczbie”. Dotyczy on liczby kręgów krzyżowych dinozaura, których w okresie odkrycia miał najwięcej ze wszystkich znanych dinozaurów. Gatunek został zidentyfikowany na podstawie skamieniałości odnalezionych w stanach Colorado, Oklahoma i Wyoming, a pochodzących z tzw. formacji Morrison. Pierwszy szkielet odnaleziono w 1879 roku. W sumie odkopano sześć niekompletnych szkieletów bez czaszek, składających się z ponad 100 elementów. To właśnie ten gatunek przez lata nosił błędną nazwę apatozaura.
Drugim gatunkiem brontozaura jest Brontosaurus yahnahpin. Został odnaleziony w 1994 roku, w południowej części stanu Wyoming, w tej samej formacji skalnej, co pozostałe brontozaury. W 1998 r. Bakker ustanowił dla niego nowy rodzaj Eobrontosaurus. Nazwa tego rodzaju oznacza pradawnego brontozaura. Ze względu na niewielką liczbę elementów kopalnych, na które składały się żebra brzuszne i łopatka, pojawiły się wątpliwości co do jego klasyfikacji. Niektórzy uważają, że może być przedstawicielem rodziny diplodoków. Nie brakuje też głosów, że jest to kamarazaur. Prace badawcze ciągle trwają, a gatunek jest uznawany za niepewny.
Trzecim gatunkiem brontozaura jest odkryty w 1902 roku Brontosaurus parvus czyli brontozaur mały lub drobny. Szczątki odkopano w Sheep Creek w stanie Wyoming. Naukowcy uważali, że jest to młody przedstawiciel gatunku, ale w 1994 roku przekwalifikowano go na gatunek apatozaura. Czy doczeka się ponownej zmiany, jak jego większy krewniak, tego jeszcze nie wiadomo.
Zobacz również: Tyranozaur Rex
Ciekawostki o brontozaurach
Jak widać, historia odkryć brontozaurów była dość burzliwa. Warto również pamiętać, że żaden z odnalezionych szkieletów nie zawierał czaszki. Pierwszy odnaleziony osobnik nie miał też stopy i części ogona. Pod koniec XIX wieku, aby wyeksponować model w muzeum, korzystano ze skamieniałości spokrewnionych zauropodów. Dlatego pierwszy brontozaur miał swój szkielet, ale dolna część czaszki należała do diplodoka, do tego złożona została ze szczątków pochodzących z trzech różnych kamieniołomów. Z kolei górna część należała do kamarazaura.
Brontozaury uważane są za jedne z największych zwierząt, jakie kiedykolwiek chodziły po ziemi. Uważa się, że wędrowały po krainach dzisiejszej ameryki północnej w okresie między 155, a 152 milionów lat temu. Choć brontozaur był gigantem, to dziś ustępuje już wielkością takim olbrzymom, jak Amficelias fragillimus czy Argentinosaurus huinculensis.
