Stegozaur – Stegosaurus – od greckich słów στέγος- (stegos-– „dach”) i σαῦρος (-sauros – „jaszczur”) – to przedstawiciel dinozaurów ptasiomiednicznych, które żyły 155 – 151 milionów lat temu głównie na terenie dzisiejszej Ameryki Północnej (m.in.: na terenie dzisiejszych stanów Kolorado, Oklahoma, Utah i Wyoming). Znaleziono tu aż 80 szkieletów stegozaurów. Pierwsze skamieniałe szczątki stegozaura odnalazł Othniel Marsh w latach 70. XIX wieku. Zrekonstruowany przez niego gad miał płyty leżące na płask wzdłuż grzbietu. Ten błąd rekonstrukcyjny – płyty zachodziły na siebie jak dachówki – przyczynił się do rozpowszechnienia nazwy “zadaszony jaszczur”.
Kopalne szczątki stegozaurów znaleziono też w Portugalii, co świadczyłoby o rozprzestrzenieniu się tych zwierząt na kontynent europejski oraz w Chinach, Mongolii i południowych Indiach. Stegozaur osiągał ok. 9 metrów długości i ok. 4 metry wysokości, a jego waga dochodziła prawdopodobnie do 4, 5 tony.
Budowa stegozaura
Stegozaur to jeden z najbardziej rozpoznawalnych dinozaurów. Wyróżniają go dwa rzędy charakterystycznych płyt kostnych (w kształcie romboidów) na grzbiecie (w sumie było ich 17) oraz dwie pary kolców na końcu ogona.
Płyty były rozlokowane naprzemiennie, a kolce ułożone horyzontalnie. Naukowcy są zdania, że kostne płyty tkwiły głęboko w skórze, ale nie były połączone ze szkieletem. Przypuszcza się, że płyty grzbietowe pokryte były keratyną (materiałem, z którego zbudowane są dzioby ptaków) i mogły mieć żywe jaskrawe wybarwienie, żeby potęgować wrażenie jakie wywierać miał stegozaur na swoich potencjalnych wrogach i/oraz dodawać zwierzęciu splendoru podczas współzawodnictwa o status i terytorium z osobnikami swojego gatunku. Możliwe też, że miały one za zadanie pomoc w utrzymywaniu stałej temperatury ciała (oplecione siecią naczyń krwionośnych, mogły szybko pochłaniać ciepło z promieniowania słonecznego).
Kolce na ogonie służyły najprawdopodobniej do obrony. Stanowiły nie tylko zabójczą broń, ale także przyczyniały się do wzmocnienia groźnego wizerunku.
W porównaniu z resztą ciała, głowa stegozaura była bardzo mała. Długa i wąska czaszka mieściła mózg wielkości jabłka bądź mózgu psa.
Niskie położenie głowy sugeruje, że dinozaur skubał niską roślinność. Rogowy dziób był niemal bezzębny – nieliczne zęby były drobne i słabe. Ich charakterystyczny kształt (trójkątne i płaskie) wskazuje na to, że służyły do miażdżenia roślinnego pokarmu (liście, paprocie). Kończyny przednie były krótsze, tylne dłuższe i bardziej masywne. Taki układ narządu ruchu sprawiał, że stegozaur miał wysoko uniesione biodra i nisko pochyloną głowę. Wszystkie 4 łapy wspierały się na opuszkach za palcami – trójkątnych grubych poduszkach.
