Allozaur to jeden z popularniejszych dinozaurów, rodzaj dużego teropoda. Jego grecka nazwa „Allosaurus” dosłownie znaczy „inny jaszczur”. Allozaury często pojawiały się w filmach dokumentalnych i fabularnych o tej tematyce oraz wzbudzały zainteresowanie zarówno paleontologów, jak i innych specjalistów w tej dziedzinie.
Podstawowe informacje
Allosaurus żył jakieś 155-145 mln lat temu, w okresie późnej jury. Pierwsze szczątki zostały znalezione i opisane w 1877 roku przez Othniela Charlsa Marsha. Był to dwunożny drapieżnik o dużej czaszce i ostrym uzębieniu. Miał przeciętnie 8,5 metra, choć mógł osiągać nawet do 12 metrów wysokości. Większość szczątków alozaurów pochodzi z północnoamerykańskiej formacji Morrison, ale także z Portugalii i Tanzanii.
Allozaury znajdowały się na szczycie łańcucha pokarmowego, najprawdopodobniej polowały na duże dinozaury roślinożerne, np. na stegozaury, zauropody i ornitopody. Jeśli chodzi o tryb życia allozaura, specjaliści mają podzielone zdania. Jedni uważają, że żyły i polowały w stadach, inni natomiast sądzą, iż dorosłe osobniki były wobec siebie agresywne, wobec czego żyły raczej samotnie.
Budowa Allozaura
Budowa Allozaura była typowa dla teropodów – miał dużą, masywną czaszkę, krótką szyję, długi ogon oraz krótkie kończyny przednie. Dorosłe osobniki ważyły najprawdopodobniej powyżej 1500 kilogramów.
Czaszka i szkielet
Patrząc na wzrost i wagę Allozaura, wielkość jego czaszki oraz zębów były raczej średnich rozmiarów. Długość czaszki dorosłego osobnika mogła wynosić jakieś 84,5 cm przy wzroście 7,9 metrów. W kościach przedszczękowych znajdowało się w sumie 10 zębów D-kształtnych w przekroju, natomiast w każdej kości szczękowej od 14 do 17. Kości zębowe również zawierały jakieś 14-17 zębów, a im bliżej tyłu szczęk, tym bardziej były krótsze, węższe oraz zakrzywione. Zęby dość szybko wypadały, a w ich miejsce rosły kolejne. Dlatego to właśnie one są głównym materiałem do badań jako pospolite skamieniałości.
Przed i nad oczami znajdowały się dwa rogi, będące przedłużeniem kości łzowych. Prawdopodobnie były pokryte keratynową powłoką i mogły spełniać funkcję ochronną przez promieniami słonecznymi, funkcję obronną lub też ozdobną. Wewnątrz kości łzowych znajdowały się gruczoły solne, a w kościach szczękowych znajdowały się zatoki szczękowe. Były one dobrze wykształcone, w porównaniu z innymi teropodami, takimi jak ceratozaury czy marszozaury. Możliwe, że allozaury posiadały narząd przypominający narząd Jacobsona, a także stawy w obrębie mózgoczaszki i kości czołowych. Szyja allozaura składała się z dziewięciu kręgów, grzbiet z czternastu, a kość krzyżowa z pięciu. Liczba kręgów ogonowych była zależna od wymiarów każdego osobnika. Kość biodrowa była główną kością stawu biodrowego i wyróżniała się masywnością. Kość łonowa zakończona stopką mogła stanowić miejsce przyczepu silnych mięśni lub do podpierania ciała w czasie odpoczynku na ziemi. Przednie kończyny allozaura były krótsze niż kończyny tylne. Miały po trzy palce oraz duże i zakrzywione pazury. Ramiona były duże, przedramiona nieco mniejsze.
Prawdopodobny wygląd Allozaura źródło: Fred Wierum / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)
Systematyka
Allozaury należały do Allosauridae, rodziny teropodów z grupy karnozaurów. Nazwę tę ustanowił w 1878 roku Othniel Charles Marsh. Nazwy tej nie używano powszechnie aż do lat 70. XX wieku. Wtedy bardziej powszechna była nazwa Megalosauridae, inna rodzina dużych teropodów, pod którą podłączano większość gatunków dinozaurów drapieżnych o niepewnej klasyfikacji. Dopiero w roku 1976, dzięki pracy monograficznej Jamesa Madsena upowszechniła się nazwa Allosauridae.
Ciekawostki o Allozaurze
Allozaur stał się w kulturze masowej symbolem drapieżnego, mięsożernego dinozaura. Jego model można podziwiać w Bałtowskim Parku Jurajskim, pojawia się też w muzeach o tej tematyce. Ponadto allozaur jest oficjalnym symbolem-skamieniałością stanu Utah. Allozaury pojawiały się też w powieściach i filmach o dinozaurach. Wystąpił w roli czołowego drapieżnika w powieści „Zaginiony świat” Arthura Conana Doyle’a z 1912 roku, a później w jej ekranizacji w 1925 roku. Jeśli chodzi o produkcje popularnonaukowe, allozaur wystąpił w drugim i piątym odcinku serialu „BBC Wędrówki z dinozaurami”.
