Plezjozaur to średniej wielkości gad wodny z rzędu plezjozaurów, zaliczany do płetwojaszczurów. To jeden z największych drapieżników morskich, jakiego do tej pory odkryto. Zachowało się wiele szkieletów, niemal kompletnych tego gatunku dinozaura. Żył w epoce wczesnej jury.
Historia odkryć plezjozaurów
Plezjozaury to średniej wielkości gady morskie, które charakteryzowały się bardzo długą szyją.
Po raz pierwszy szczątki dinozaura z rzędu plezjozaurów zostały znalezione przez Mary Anning w 1821 roku. Była to jedna z pierwszych brytyjskich paleontologów oraz zbieraczek skamieniałości. Swojego odkrycia dokonała w rodzinnej miejscowości w Lyme Regis, w hrabstwie Dorset na południu Wielkiej Brytanii. Było to jej kolejne cenne odkrycie w karierze zawodowej. Znalezione szczątki tego wodnego gada zostały później określone przez badaczy łacińską nazwą “Plesiosaurus dolichodeirus”, którą dosłownie tłumaczymy “bliski jaszczur”. Ten rząd dinozaurów z czasem zaczęto nazywać “Plesiosaurus”, czyli plezjozaur.
Należy jednak dodać, że pierwsze pojedyncze elementy szkieletów plezjozaurów odkryto już w XVII wieku. Richard Verstengen z Antwerpii opisał znalezione szczątki, ale zakwalifikował je do ryb. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku odkryć Edwarda Lhuyda. W XVIII wieku także opisywano częściowe szkielety plezjozaurów. Jednak dopiero w I połowie XIX wieku, w morskich klifach wspomnianego Lyme Regis zaczęto odkrywać dużą ilość szkieletów praktycznie w całości. Właśnie wtedy zajęto się szczegółowym badaniem i opisem tych odnalezionych szczątków wodnych gadów.
Klasyfikacja plezjozaurów
Ten gatunek dinozaurów występował na Ziemi w okresie od około 240 do 65 milionów lat temu, czyli w epoce wczesnej jury lub nawet górnego triasu. Pływały one w różnych akwenach wodnych. Ich kości, szkielety znajdowano w różnych częściach świata, nie tylko na terenie Wielkiej Brytanii. Były one zróżnicowane pod względem rozmiarów.
Uszeregowanie wszystkich gatunków plezjozaurów nastręcza badaczom wiele trudności, bowiem cały czas odkrywane są nowe okazy i szczątki. Najnowszej klasyfikacji, która pochodzi z 2010 roku dokonał Jack Ketchum i Roger B.J. Benson. Prezentuje się ona następująco: gromada – zauropsydy, podgromada – diapsydy, infragromada – lepidozauromorfy, nadrząd – zauropterygi, rząd – plezjozaury.
Aktualnie wyróżnia się jeden gatunek wchodzący w skład rodzaju plezjozaura, do którego zalicza się Seeleyosaurus, Hydrorion, Microcleidus i Occitanosaurus. Natomiast pozostałe zostały włączone do innych rodzajów.
Budowa plezjozaurów
Po przeprowadzeniu wiele badań powszechnie uznaje się, że plezjozaury miały od 2 do 20 metrów długości. Ich charakterystyczną cechą była smukła, a zarazem długa szyja. Głowę miały spłaszczoną i małą (o długości 16-19 cm), ale za to szczękę mogły rozwierać bardzo szeroko. Miały w niej osadzone 24 pary niewielkich, okrągłych w przekroju zębów, ale bardzo ostrych. Ponadto, pięć par znajdowało się w kości przedszczękowej. Z kolei tułów krępy i krótki, który był usztywniony żebrami brzusznymi, co uniemożliwiało wygięcie kręgosłupa u tego gatunku dinozaurów. Do tego posiadały dwie pary wydłużonych płetw, które składały się z pięciu palców, przypominających paliczki. W zależności od ich wielkości, waga plezjozaurów wynosiła od 10 do nawet 20 ton.
Badacze ustalili również, że plezjozaury były w stanie utrzymywać stałą i zarazem wysoką temperaturę ciała w różnych ekosystemach oceanicznych – od tropików do wód chłodnych. Szacuje się, że ich temperatura ciała mogła wynosić od 35 do 39 stopni. Pozwala to sądzić, iż wyróżniały się one pod względem szybkiej przemiany materii. Co więcej, mogły przez określony czas przebywać poza wodą, np. w celu złożenia jaj.
W tym miejscu jednak warto wspomnieć, iż blisko spokrewniony z plezjozaurem gatunek Polycotylus latippinus (Cope), którego szczegółowe badania przeprowadził O’Keefe i Chiappe wykazały, iż ten dinozaur wewnątrz swojego ciała posiadał płód, co jest dowodem, iż był on żyworodny.
Zobacz też inny gatunek wodnego dinozaura: mozazaur
Czym odżywiały się plezjozaury?
Wiele wskazuje na to, że te dinozaury prowadziły drapieżny tryb życia. W związku z tym, że pływały w różnych akwenach wodnych ich głównym pokarmem były ryby, których mogły nawet nie przeżuwać, tylko połykać w całości. Do tego posilały się niewielkimi bezkręgowcami oraz głowonogami pływającymi w morzach i ocenach.
Warto podkreślić, że ich szczęki były bardzo silne, dlatego bez większych trudności plezjozaury mogły przegryźć większą kostnoszkieletową rybę na połowę. W czasie polowania wykorzystywały przede wszystkim wzrok oraz węch w celu zdobycia pożywienia.
