Elasmozaur

elasmosaurus

Elasmozaur to rodzaj plezjozaura żyjącego w górnej kredzie, czyli około 80,5 miliona lat temu, w Ameryce Północnej. Był to najczęściej występujący wodny gad żyjący w mezozoiku. Jego cechą charakterystyczną była bardzo długa szyja, która umożliwiała mu zdobywać pożywienie pod powierzchnią wody. Na pierwsze szczątki tego dinozaura natrafiono po koniec lat 60. XIX wieku w Kansas. W znaczeniu dosłownym elasmosaurus to „cienki gad”.

Klasyfikacja

Elasmozaur przypisany został do rodziny elasmozaurów, rzędu plezjozaurów i nadrzędu zauropterygów. Był pierwszym dinozaurem przynależnym do grupy długoszyjnych plezjozaurów. Według badań dorosłe osobniki osiągały nawet czternaście metrów długości. Co ciekawe, praktycznie połowę tego stanowiła sama szyja. Średnia waga elasmozaura wynosiła od 2000 do 2200 kilogramów.

Od połowy XIX wieku wiele gatunków przypisywano do rodziny elasmozaurów. Ostatnie badania pochodzące z końca XX wieku, przeprowadzone przez Kena Carpentera, potwierdziły, że tak naprawdę istniał tylko jeden gatunek typu Elesmosaurus. Inne uznano za mało wiarygodne lub sklasyfikowano je do innych rodzajów.

Potwierdzono również, że w okresie późnej kredy ten gatunek osobników występował na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej. Żył w wodach Morza Środkowego Zachodu.

Historia odkryć

Pierwsze szczątki elasmozaura odkryto w 1867 roku w Kansas, blisko Fort Wallace w Stanach Zjednoczonych. Dokonał tego Theophilus Turner, lekarz wojskowy. Znalezione skamieniałości zdecydowano się wysłać do Edwarda Drinkera Cope’a, znanego paleontologa.

Po dwóch latach naukowiec zdecydował się na publikację wyników przeprowadzonych badań. Na podstawie dostarczonego mu materiału wyróżnił nowy gatunek Elasmosaurus platyurus. Jednak podczas rekonstrukcji popełnił poważny błąd. Szkielet został złożony odwrotnie.

Badacz uznał jego długą szyję za ogon, a krótszy ogon za szyję. Nigdy wcześniej nie miał do czynienia z dinozaurem z rodziny plezjozaurów. W związku z tym założył, że duża liczba kręgów znajduje się głównie w ogonie. Uznał to za właściwie i uzasadnione proporcje. Nie brał w ogóle pod uwagę możliwości istnienia dinozaura o długości blisko 14 metrów.

Po opublikowaniu badań uwagę na to zwrócił Othniel Charles Marsh. W jego ocenie kręgi szyjne zostały wstawione w miejsce ogona. Od tego momentu pomiędzy naukowcami toczyła się „wojna o kości” (rywalizacja o liczbę odkrytych okazów wymarłych zwierząt).

Ta pomyłka była o tyle zaskakująca, że w ocenie współczesnych paleontologów, zakres badań nad plezjozaurami pod koniec XIX wieku stał na wysokim poziomie. Krótko mówiąc, Cope nie miał praktycznie prawa się pomylić. Jedyne wytłumaczenie, jakie istniało, to krótki czas pracy nad skamieniałościami.

Powtórnego, bardzo dokładnego opisu tego gatunku dinozaura dokonała Svena Sachsa, niemiecka naukowczyni. Zbadała jeszcze raz odnalezione szczątki i opracowała szczegółowy raport w 2005 roku. Do dzisiaj szkielet nie został wystawiony w żadnym muzeum. Jedynie w kilku miejscach na świecie można podziwiać jego replikę.

Porównanie wielkości elasmozaura i człowieka Fot. Wikipedia

Budowa

Elasmozaur wyróżniał się spośród innych plezjozaurów przede wszystkim bardzo długą szyją, która składała się z kilkudziesięciu kręgów. Ich liczba wahała się od 70 do 76. Dojrzałe osobniki mogły osiągać długość od 10 do 14 metrów, z czego ponad połowę długości stanowiła ich szyja. Do tego miał opływowy kształt ciała, a ich kończyny przypominały wiosła.

Z kolei ogon tego dinozaura był stosunkowo krótki w porównaniu do szyi. Do 2012 roku elasmozaur był uznawany za dinozaura z najdłuższą szyją, jaki żył na świecie. Rekord ten został jednak pobity przez Albertonectesa, który również pochodzi z rodziny elasmozaurów (miał trzy kręgi więcej niż elasmosaurus).

Czaszka elasmozaura była niewielkich rozmiarów, w kształcie trójkąta, ale za to bardzo smukła. Miał zaokrąglony psyk. Prawdopodobnie każda kość przedszczękowa miała 6 zębów, które przypominały kły. Kości szczękowe miały 14 zębów, a kości zębowe od 17 do 19.

Czym się żywił elasmozaur?

Na podstawie rekonstrukcji szkieletu dinozaura i odnalezionych pod kręgami pozostałości po kilku gatunkach ryb, Cope uznał, że elasmozaur odżywiał się głównie rybami. Polowanie pod wodą i pływanie w pobliżu dna było dla zwierzęcia możliwie dzięki elastycznej szyi.

Zdaniem badacza dinozaury z tego rodzaju plezjozaura prawdopodobnie zjadały niewielkie ryby kostnoszkieletowe i bezkręgowce morskie, połykając je w całości. Do tego żywiły się skorupiakami oraz mięczakami. Ich stosunkowo małe czaszki ograniczały wielkość zdobyczy.

Późniejsze badania utwierdziły również paleontologów w przekonaniu, że giętka szyja pozwalała na stosowanie zróżnicowanych metod polowania. Elasmozaury mogły uderzać i wykonywać zamachy na boki, które umożliwiały ogłuszenie zdobyczy.

Bardzo pomocne w czasie polowania były także sterczące na boki zęby, które umożliwiały zabicie zabicie większej ryby w krótkim czasie.