Maniraptory to duża grupa teropodów, dinozaurów ptasiomiednicznych, blisko spokrewnionych z ptakami. Należały do nich zarówno osobniki małe, na przykład welociraptor, średnie, jak gigantoraptor oraz duże, jak terizinozaur.
To, co je wyróżniało, to fakt, że były pokryte piórami zwykle przez całe swoje życie. Ze względu na obecność piór są nazywane dinobirdami.
Przedrostek „mani” w nazwie oznacza drapieżcę i odnosi się do rąk, które były bardzo dobrze rozwinięte i znacząco ułatwiały polowania.
Maniraptory możemy podzielić na trzy główne grupy: Paraves, Oviraptorosauria i Therizinosauria. Prawdopodobnie zaliczamy do nich także Alvarezsauroidea oraz Compsognathidae.
Główny klad maniraptorów nazywamy Chuniaoae i zaliczamy do niego Paraves oraz Oviraptorosauria. Wiele wskazuje na to, że Therizinosauria i Oviraptorosauria tworzą klad siostrzany Paraves.
Kaudipteryks – przedstawiciel maniraptorów z grupy owiraptorozaurów [Matt Martyniuk Dinoguy2, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons]
Budowa
Maniraptory w swej budowie odznaczają się tak zwaną „ptasiością” i mocno odbiegają od typowej, teropodziej budowy. Zaobserwowano u nich przedni wyrostek kości jarzmowej, który ulega zwężeniu w kierunku przednim, także trzony kręgów szyjnych z delikatnie wypukłymi bądź płaskimi przednimi powierzchniami oraz zmniejszenie liczby kręgów ogonowych do mniej niż 35.
Ponadto dostrzeżono wydłużenie tylnych ostrzy szewronów, kończyn przednich oraz kości kruczej, słaby łokciowy wyrostek, duży mostek będący przyczepem mięśni poruszających kończynami, wewnętrzną guzkowatość kości ramiennej, a także nadgarstek umożliwiający składanie dłoni.
Posiadały wydłużony pazur III-3 z dłoni oraz pazury z dłoni z krawędzią dorsalną na tylnej powierzchni stawowej.
Maniraptory miały także wyrostek zapanewkowy kości biodrowej w kształcie połowy półksiężyca, kość łonową rozszerzoną ku tyłowi, połączoną z dystalnym rozszerzeniem oraz wyrostek zasłaniający kość kulszową zlokalizowany dystalnie.
Zaobserwowano brak czwartego krętarza kości udowej oraz gwałtownie zwężający się trzon kości strzałkowej pod guzkiem biodrowo-strzałkowym.
V kość śródstopia przypominała kształtem pręt. Zmieniła się też budowa kończyn tylnych, umożliwiająca większą ruchomość kolan.
Maniraptory to jedyna grupa dinozaurów, w której obecne były latające dinozaury.
Występowanie i środowisko życia
Maniraptory pojawiły się w jurze, występowały pospolicie także w kredzie. Żyły głównie na północnych kontynentach dzisiejszej Ameryki Północnej i Azji.
Jeśli chodzi o zachowania, uskrzydlone maniraptory mogły komunikować się z otoczeniem poprzez pluskanie i uderzanie skrzydłami. Maniraptory rozmnażały się poprzez składanie jaj.
Odżywianie
Maniraptory należały do drapieżników, dlatego ich głównym źródłem pożywienia było mięso.
Skamielina dinozaura z rodziny Kompsognatów – przedstawiciela grupy Maniraptorów. [Photograph by User:Ballista. Image edited in Adobe PhotoShop CS2 by User:Firsfron, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons]
Wykopaliska
Ślady kopalne wskazują, że maniraptory wyglądem bardzo przypominały dzisiejsze ptaki. Posiadały między innymi miednicę o budowie zbliżonej do miednic ptaków. Ponadto niektóre osobniki posiadały także dzioby.
Należące do maniraptorów troodony były pokryte piórami, a ich czaszka przypominała w budowie bardziej czaszkę ptaków niż gadów. Miała także jeden z otworów słuchowych zlokalizowanych niżej, a drugi wyżej, tak jak obecnie wygląda to u sów.
Inni przedstawiciele maniraptorów, mianowicie owiraptorozaury oraz owiraptory z wyglądu przypominały ptaki, zwłaszcza jeśli chodzi o głowy. Niektórzy naukowcy uznali, iż były to ptaki wtórnie nielotne.
Blisko spokrewniony z maniraptorami był archeopteryks. To pierwsza odkryta skamieniałość ujawniająca związek między ptakami, a dinozaurami. Niektórzy naukowcy uważają, że należał do maniraptorów, inni natomiast traktują go jako przodka tej grupy. Powszechnie uznaje się go za pierwszego ptaka mającego, przynajmniej częściowo, zdolność latania.
