Kronozaur

Kronozaur, z greckiego Kronosaurus znaczy „jaszczur Kronosa”. To jeden z największych i najgroźniejszych gadów morskich, a jego nazwa nawiązuje do greckiego tytana Kronosa.

W okresie, w którym żył, zdecydowanie dominował w świecie morskim. Nie było drapieżnika wodnego, który mógłby mu dorównać. Do momentu pojawienia się na świecie megalodona, był niekwestionowanym królem mórz i oceanów.

Klasyfikacja i pochodzenie kronozaura

Kronozaur to rodzaj dużego, mięsożernego pliozaura. Należał do gromady zauropsydów, z rzędu plezjozaurów, z rodziny pliozaurów i z rodzaju kronozaurów. Żył we wczesnej kredzie, czyli jakieś 112 milionów lat temu.

Zakłada się, że istniały dwa gatunki kronozaurów: Kronosaurus queenslandicus oraz Kronosaurus boyacencis. Pierwszego z nich opisał w roku 1924 Heber Longman. Drugi gatunek, w roku 1992 wydzielił Hampe, jednak jest on niepewny.

Kronozaur został odkryty w 1889 roku, gdy Andrew Crombie z Australii, stan Queensland, znalazł kawałek kości z sześcioma stożkowatymi zębami. Oddał go do Muzeum w Queensland, które prowadził wspomniany już Heber Longman. Na jego podstawie Longman opisał gatunek.

Nieco później, w 1929 roku, w tym samym miejscu znaleziono więcej wykopalisk, między innymi niekompletną czaszkę.

Jakieś trzy lata później William E. Sheville, kierując ekspedycją paleontologów z Uniwersytetu Harvarda, dostarczył mnóstwo zapisów kopalnych, składających się na niemalże kompletny szkielet.

Przygotowanie oraz złożenie sylwetki kronozaura zajęło kolejne 20 lat, ze względu na trudności z uzyskaniem wsparcia finansowego na ten cel.

Od roku 1977 dysponujemy jeszcze większą ilością wykopalisk z Villa de Leyva w Kolumbii, które pozwoliły odtworzyć jeszcze pełniejszy szkielet zwierzęcia.

Budowa kronozaura

Tak jak inne pliozaury, kronozaur był gadem morskim, ale nie dinozaurem. Jego głowa miała wydłużony kształt, oczy były duże, a szyja dość krótka. Tułów był wyposażony w cztery płetwy oraz krótki, spiczasty ogon, prawdopodobnie służący do sterowania. Sprawdź również wpis o innym gadzie wodnym – Elasmozaurze: https://juraparkbaltow.pl/2022/05/12/elasmozaur/

Czaszka spłaszczona u szczytu miała 2,5 metra i stanowiła ¼ całkowitej długości zwierzęcia. Kronozaur posiadał nozdrza, które umożliwiały mu wyczuwanie zapachów pod wodą.

Długie, ostre i stożkowate zęby wskazują, że było to zwierzę mięsożerne. Ponadto jak wszystkie zauropterygi, posiadał zmodyfikowaną obręcz przedniej kończyny. Dzięki temu mogła panować nad płetwami.

Kronozaur posiadał także żebra brzuszne, które wzmacniały cały szkielet podczas pływania. Budowa kronozaura wskazuje na to, że było to zwierzę szybkie i aktywne.

Jeśli chodzi o wymiary, wyliczenia można oprzeć na zrekonstruowanym szkielecie. Pierwsze obliczenia wykazały, iż kronozaur mógł mieć jakieś 12,8 metrów długości.

Jednak dodatkowe badania pozwoliły odkryć, że rekonstrukcja posiada zbyt wiele kręgów – w porównaniu do innych pliozaurów. W efekcie obliczenia okazały się nieco zawyżone.

Dziś uważa się, że kronozaur miał jakieś 9-10 metrów długości. Jego masa wynosiła jakieś 10 ton, co czyniło go jednym z największych w historii gadów morskich.

Na uwagę zasługuje także budowa szczęki tego gada morskiego. Zęby kronozaura, których było 80 i miały jakieś 25 centymetrów długości, nieco różniły się budową od uzębienia innych pliozaurów. Nie były ząbkowane oraz nie składały się z trzech ścian.

Zęby tylne były na tyle mocne, że umożliwiały miażdżenie muszli, kalmarów czy ośmiornic. Rozmiar zębów wskazywał, że kronozaur polował na zwierzęta małe lub średnie, połykając je w całości.

Polując na większe zwierzęta, mógł bez trudu wbić w ofiarę zęby, aby wyszarpać kawałek mięsa. Podobnie czynią to obecnie krokodyle.

K. queenslandicus scale diagram, showing the size of the restored Harvard skeleton along with a more accurate estimate [Slate Weasel, PD <https://creativecommons.org/share-your-work/public-domain/pdm/> via Wikipedia Commons

Tryb życia kronozaura

Kronozaur był typowo morskim gadem. Możliwe, że samice wychodziły na ląd, by złożyć jaja w piasku, albo wydawały młode na świat w wodzie. Podobnie jak wieloryby, zwierzę oddychało za pomocą płuc. Dlatego od czasu do czasu wypływało na powierzchnię, aby zaczerpnąć powietrza.

Duże rozmiary kronozaura uniemożliwiały mu ściganie ofiary, niemniej mocne płetwy pozwalały na wykonywanie krótkich i nagłych ruchów przydatnych w czasie polowania.

Jeśli chodzi o odżywianie, kronozaur zapewne znajdował się na szczycie łańcucha pokarmowego. Zaokrąglone zęby w tylnej części szczęk wskazują, że żywił się głównie głowonogami, skorupiakami i ammonitami.

Różne odkryte wykopaliska i skamieniałości wskazują, że mógł polować także na wielkie kałamarnice, żółwie, plezjozaury, eromangazaury, ichtiozaury, a nawet prehistoryczne rekiny.

W sposobie zdobywania pokarmu i ogólnego trybu życia, kronozaur przypominał dzisiejszego żarłacza białego, który zwykle pochłania wszystko, co spotka na swojej drodze.

Ciekawostki o kronozaurze

Kronozaur był większy od liopleurodona, który często jest uznawany za największego plezjozaura w historii. Większy od kronozaura był tylko pliozaur o przyjętej nazwie Predator X. Obecnie jest sklasyfikowany jako Pliosaurus funkei.

Kronozaur pojawił się też kilka razy w popkulturze. Został między innymi przedstawiony w książce Roberta Bakkera pod tytułem „Raptor Red” oraz w filmie Steve’a Altena „The Trench”.

Oprócz tego w grze Paraworld, Kronosaur jest istotną morską jednostką bojową we frakcji Pustynni Jeźdźcy. Można go budować na drugim poziomie technologii w pływającym porcie.