Ceratozaur jest dinozaurem z grupy teropodów, który swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznym rogom umiejscowionym w części nosowej czaszki (star. gr. keras/keratos – róg, sauros – jaszczur).
Ten rodzaj zasiedlał ziemię w okresie późnej jury, czyli 153-148 mln lat temu. Niektórzy paleontolodzy uważają, że gad mógł czuć się dobrze w środowisku wodnym, podobnie jak współczesny krokodyl. Świadczy o tym charakterystyczny ogon.
Historia odkryć ceratozaura
Pierwszy niekompletny szkielet ceratozaura został odkryty w północnoamerykańskiej formacji Morrison w USA, znanej z wielu odkryć paleontologicznych. To właśnie w tym miejscu odkopano kompletny szkielet wielkiego allozaura i inne prehistoryczne zwierzęta.
Odkrycie nowego gatunku miało miejsce na stanowisku Felch Quarry 1 w okolicy Garden Park w latach 1883–1884 i zostało dokonane przez farmera, Marshalla Parkera Felcha.
Po wydobyciu szkieletu, w którym brakowało nieznanej liczby kręgów szyjnych oraz kilku innych kości, okaz przewieziono do Peabody Museum of Natural History w New Haven. Tam jego badaniem i opisem zajął się Marsh. To on zakwalifikował okaz do nowego gatunku Ceratosaurus nasicornis. Jednocześnie był to również pierwszy przedstawiciel nowego rodzaju Ceratosaurus.
Kolejny transport skamieniałości z New Haven do Waszyngtonu w 1918 roku spowodował uszkodzenia szkieletu, co jednak nie przeszkodziło w dokonaniu ponownego opisu gatunku w 1920 roku przez Charlesa Gilmore.
Do chwili obecnej okaz z Garden Park jest najbardziej kompletnym, ale niejedynym. Kolejne znaleziska kości miały miejsce m.in. w 1999 roku, kiedy to odkryto pierwszego niedorosłego ceratozaura oraz w 2000 roku, gdy odkopano fragmentarycznie zachowane kośćce w Cleveland-Lloyd Dinosaur Quarry w Utah i w okolicy Fruity w Kolorado.
Paleontolodzy uznali wówczas, że są to nowe gatunki Ceratosaurus dentisulcatus i Ceratosaurus magnicornis. Jednak do dziś uważa się, że nowe z pozoru cechy mogły wynikać z różnic osobniczych, a nie gatunkowych.
Wykopaliska wskazują, że dystrybucja geograficzna ceratozaura miała też miejsce poza Ameryką. Szczątki odkryto m.in. w Portugalii (w formacji Lourinhã), a w Tanzanii, Urugwaju i Szwajcarii wydobyto fragmenty szkieletów, które nie zostały jednoznacznie przypisane do tego gatunku.
Przeczytaj również na temat megalozaura: https://juraparkbaltow.pl/2021/03/22/megalozaur/
Oryginalna rekonstrukcja szkieletu Ceratosaurus nasicornis autorstwa Marsha z 1892. Błędna postawa wyprostowana i nadmiarowe kręgi, w efekcie zbytnio wydłużony tułów. [Source: O.C. MarshO., The Dinosaurs of North America; Public domain, via Wikipedia Commons]
Charakterystyka budowy Ceratozaura
Ceratozaur jest uważany za jednego z większych drapieżników, chociaż w opisach poszczególnych paleontologów pojawiają się spore różnice co do jego długości i wagi.
W większości przekazów określa się go na 5-6 m i ok. 520 kg (Gregory Paul). Nie ma jednak pewności, czy osobnik znaleziony w formacji Morrison być całkowicie rozwinięty. Wykopaliska z Utah wskazują, że dorosły gad mógł mieć 6,7 m długości oraz wagę 980 kg. Jeszcze inną wersję podał w 2007 roku Foster. Jego zdaniem ceratozaur mógł ważyć od 275 do 452 kg.
Charakterystyka fizyczna ceratozaura jest podobna do tej, jaką miały inne teropody. Różnice sprowadzają się do liczby zębów w kości przedszczękowej, które u ceratozaura były tylko trzy (cztery u innych gatunków). Charakterystyczne są też róg nosowy oraz dobrze rozwinięte rogi łzowe umiejscowione przed oczodołami.
Spośród teropodów ceratozaura wyróżniały też nietypowo prosta szyja oraz małe osteodermy, najprawdopodobniej usytuowane wzdłuż całego kręgosłupa wraz z szyją i ogonem.
Dowiedz się więcej na temat dinozaurów z grupy teropodów: https://juraparkbaltow.pl/2022/01/10/teropody/
Naukowcy uważają, że ceratozaur miał mocne szczęki, a karbowane zęby o długości do 9,3 cm i mocne mięśnie karku umożliwiały mu polowanie na większe dinozaury. Znaczący jest też elastyczny, mocno zbudowany i spłaszczony bocznie ogon. Ta cecha może sugerować, że ceratozaur był dobrym pływakiem. Potwierdzają to też wydłużone wyrostki kolczyste na ogonie.
Czaszka ceratozaura u pierwszego znalezionego okazu mierzyła 55 cm, jednak jej szerokości nie ustalono ze względu na zniekształcenia. Przeprowadzona przez Gilmore rekonstrukcja sugeruje, że było to 16 cm.
Zmontowane szkielety Ceratosaurus i roślinożernego Dryosaurus w Carnegie Museum of Natural History [source: Kordite, Originally uploaded to Flickr as Dryosaurus and Ceratosaurus, CC BY-SA 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0>, via Wikimedia Commons
Tryb życia i zachowanie Ceratozaura
Ceratozaur zajmował te same tereny łowieckie co alozaur. Miał jednak inaczej skonstruowane szczęki. Zarówno ta cecha, jak i znacznie rzadsze występowanie gatunku w formacji Morrison mogą sugerować, że rogaty jaszczur został wyparty przez konkurenta.
Inne cechy, w tym charakterystyczny ogon sugerują, że ceratozaur zajmował inną niszę ekologiczną. Mógł żyć w pobliżu środowiska wodnego, polując na ryby i inne wodne organizmy. Na taki tryb życia mogłoby też wskazywać znajdowanie zębów tego gada w osadach po prehistorycznych rzekach i zbiornikach wodnych, wilgotnych terenach zalewowych, obrzeżach jezior i bagnach.
Wspomniane cechy nie są jednak w stu procentach potwierdzone. Ponadto istnieje też kilka innych cech anatomicznych, które wyraźnie odróżniają ceratozaury i ich ogony od krokodyli. Jedną z hipotez jest też kwalifikowanie tego gatunku do padlinożerców.
Natomiast badania opublikowane w 2006 roku przez Fostera i Daniela Chure wskazują, że chociaż alozaury i ceratozaury polowały na ten sam rodzaj zdobyczy, stosowały inne strategie pokarmowe. Świadczy o tym zdecydowanie inny kształt ich zębów.
